Fenersi balıkların okyanusun derinliklerindeki hakimiyetini ilginç çiftleşme yöntemlerine borçlu olduğu ortaya çıktı.
300’den fazla türü bulunan fenersiler takımı, denizin derinliklerinde yaşayan omurgalılar arasında en geniş çeşitliliğe sahip olanlardan biri. Bu çeşitliliğin arkasında cinsel parazitlik denen bir yolla çiftleşmelerinin etkisi olduğu bulundu.
Bu yöntemde erkek fenersiler, kendilerinden çok daha büyük olan dişilerin karnına dişlerini geçirerek onun sperm kaynağı haline geliyor. Bu birleşme bazen geçici olabilyor ve erkek balık bir süre sonra dişiden ayrılıyor.
Ancak bazen erkek, dişinin derisi ve dolaşım sistemine bağlanabiliyor. Nihayetinde testisleri dışında bütün iç organlarını ve gözlerini kaybeden erkek, tamamen dişiye bağlı hale geliyor. Dişi bir fenersi, vücudunda birden fazla erkek taşıyabiliyor.
ABD’deki Yale Üniversitesi’nden araştırmacılar başka hiçbir omurgalı canlıda rastlanmayan bu özelliğin, yaklaşık 50 milyon yıl önce fenersilerin çeşitlenmesinde önemli bir rol oynadığını keşfetti.
Fosil örneklerinin yanı sıra yaşayan 100’den fazla fenersi türünün genetiğini inceleyen araştırmacılar, 35 ila 50 milyon yıl önce yaşanan şiddetli küresel ısınmada bu hayvanların denizlerin tabanından açık denizlere geçmeye başladığını saptadı.
Bilim insanları bu balıkların cinsel parazitlik özelliğinin de bu dönemlerde başlayarak başarılı bir şekilde üremelerinin önünü açtığını buldu. Okyanusların derinindeki geniş ve karanlık bölgede bir partner bulduktan sonra onu bırakmamak türün hayatta kalma şansını artırmış olmalı.
Current Biology adlı hakemli dergide yayımlanan çalışmada yabancı tehditlere saldıran bağışıklık sisteminin zaman içinde değişmesiyle dişi fenersilerin, parazit erkekleri reddetmediği de kaydedildi.
Makalenin başyazarı Chase D. Brownstein “Bu cinsel parazitlik özelliğinin derin denizlerdeki tüm fenersilere atadan geldiğini ortaya koyduk” diyor. Dişiyle erkek arasındaki boyut farkı ve bağışıklık sisteminin koşullara adapte olması sayesinde balıkların böyle bir evrim geçirdiğini düşünen Brownstein şöyle ekliyor:
Bu, böylesine tuhaf bir özelliğin kökenini açıklıyor.
Dişi fenersiler genellikle 30 santimetre civarındayken, bazılarının boyu 1 metreye varabiliyor. Erkeklerse genellikle yaklaşık 3 sanimetre oluyor.
Bu küçük erkeklerin geniş burunları sayesinde denizin karanlık bölgelerinde dişilerin kokusunu alarak eş bulduğu düşünülüyor.
Yeni çalışma okyanusların derininde yaşayan canlıların geçmişine ışık tutarken, araştırmacılar bu bölgelerdeki diğer balıkların evrimsel yolculuğunu incelemeyi planlıyor.
